“Even buiten Zwartsluis hebben wij een nieuwe melkveestal gebouwd. Onder de naam Weidevol zijn we een nieuwe weg ingeslagen met een biologisch melkveebedrijf. We melken hier in het zuidelijk deel van De Wieden, in de Barsbekerbinnenpolder, 160 (en op termijn 230) koeien én zetten ons in voor weidevogels. We pachten de meeste grond van Natuurmonumenten.

Samen pakken we het weidevogelbeheer op. Want juist in deze polder liggen mogelijkheden om een goed leefgebied voor deze vogels te creëren. In het broedseizoen zitten we wekelijks om tafel met boswachters van Natuurmonumenten om te bepalen waar gemaaid kan worden, waar het gras moet blijven staan, waar ruige mest uitgereden kan worden en waar de koeien kunnen grazen. We laten ons daarbij sturen door de vogels. Samen dringen we er ook bij het waterschap op aan om het waterpeil te verhogen, want weidevogels staan graag met hun poten in het water.”

Ingrid van Meggelen is betrokken bij acties tegen de aanleg van de Blankenburgtunnel

“Ik woon in Maassluis, aan de rand van Midden-Delfland. Dat is een prachtig cultuurhistorisch gebied met een slagenlandschap en historische boerderijen. Dit gebied komt meer en meer onder druk. De bebouwing rukt op, je zit hier met de chemische industrie. Het laatste stuk van de A4, dat recent is geopend, gaat dwars door Midden-Delfland. En als de Blankenburgtunnel komt, betekent dat weer een doorsnijding. Ik was al lang lid van Natuurmonumenten, maar vond twee jaar geleden dat ik ook echt wat moest gaan doen. Ik ben nu coördinator van het promotieteam van Natuurmonumenten in het gebied. Daarnaast sloot ik me aan bij het actiecomité Blankenburgtunnel.”

Doede Hardeman, conservator ‘Holland op z’n mooist’ in het Gemeentemuseum Den Haag

“De tentoonstelling ‘Holland op z’n mooist’ was voor ons een van de belangrijkste pijlers van het succes van afgelopen jaar. Niet alleen vanwege de hoge bezoekersaantallen (195.000), maar ook vanwege de interessante samenwerking met Natuurmonumenten.

Dankzij de inbreng van hun experts konden we de ruim honderd schilderijen van de Haagse School met totaal andere invalshoeken analyseren dan we gewend waren. Zij keken vooral naar het landschap dat in die tijd op veel plekken sterk veranderde, terwijl wij meer nadruk leggen op de artistieke aspecten. Ik denk dat we met deze tentoonstelling het bewustzijn van het veranderende landschap om ons heen fors hebben vergroot. En dat bij een gemengd publiek, want Holland op z’n mooist trok zowel museale bezoekers als publiek van Natuurmonumenten

Mark de Wit deed op 20 juni mee aan de Midzomernachtloop op de Veluwezoom.

“Je kon kiezen uit 21, 42 of 63 kilometer. Ik ging voor de langste. Zo’n tocht heeft pieken en dalen, letterlijk en figuurlijk. In het begin liepen we verkeerd, dus ik heb uiteindelijk nog meer gelopen. En na een paar uur zaten m’n schouders helemaal vast. Gelukkig liep er iemand mee die dat kon los masseren. Het was een heel bijzondere ervaring. Ik heb onderweg veel moois gezien.

Veluwezoom is toch één van de mooiste gebieden van ons land. En als het na een paar uur duisternis weer licht wordt… Ja, dat geeft een enorme boost. Uiteindelijk heb ik er ruim dertien uur over gedaan. Mijn sponsors brachten duizend euro op. Dat varieerde van bedragen van vijf tot 250 euro. Allemaal voor de natuur. Prachtig. Het is een mooie combinatie: je blijft fit en doet wat voor de natuur. Een aanrader.”

Floor Lubbers (8 jaar) was in oktober op de ING Wilde Buiten Dagen XXL. Ze is een echt kind van OERRR.

“Ik heb het parcours gedaan met allemaal hindernissen. Lekker klimmen en klauteren. We hebben geprobeerd een vuurtje te maken, maar dat lukte niet. Voor de schmink was een heel lange rij. Lisa Wade vertelde spannende verhalen over de wolf. Ik heb nog gevraagd of wolven gevaarlijk zijn. Voor mensen niet, voor andere dieren wel. Ik vind buiten spelen leuk, vooral als het zomer is. Dan ga ik steppen of skaten. We gaan dan ook wel naar het bos of het strand. Wandelen… Dat vind ik stom.

Maar ik vind het wel leuk om op de hei te spelen. Dan maken we een hut van takken. Of we gaan stokken en dennenappels zoeken. En picknicken bij de klimheuvel vind ik ook leuk. Daar zien we wel eens een ree of een konijn. Konijnen zijn m’n lievelingsdieren. Mijn konijn thuis heet Banjer. Hij heeft een snor en kan heeeeeel hard rennen. En hij is natuurlijk ook lekker zacht en zoooo lief.”

Een ontmoeting met grote wilde dieren zoals edelherten, wilde zwijnen, reeën of vossen behoort tot de mooiste natuurervaringen. We zijn trots op de aanwezigheid van deze dieren in onze natuurgebieden en gaan daar met grote zorgvuldigheid mee om. We houden de aantallen en de conditie van de dieren goed in de gaten, plaatsen en onderhouden hekken, en leggen verbrede wegbermen aan.

Desondanks veroorzaken wilde dieren soms schade. Als er schade is bij onze buren, de verkeersveiligheid in het geding is of bedreigde planten of dieren in gevaar komen, gaan we in het uiterste geval (als andere maatregelen niet werken) over op afschot. De uitvoering is in handen van boswachters en vrijwillige faunabeheerders en volgt de faunabeheerplannen die de provincies vaststellen. In 2015 bedroeg de afschot in onze gebieden 163 wilde zwijnen, 231 edelherten, 45 damherten en 35 reeën.

Waar dat kan creëren we mogelijkheden voor een natuurlijke ontwikkeling van deze dieren. In 2001 stopten we in het Deelerwoud (Gld) volledig met het afschot van edel- en damherten. In 2014 is deze zone uitgebreid met 1.000 hectare op de Veluwezoom en is ook de afschot van wilde zwijnen beëindigd. De dieren zijn minder schuw en hun zichtbaarheid neemt toe. Bovendien leren we hoe populaties zich ontwikkelen zonder afschot.

Afschot van vossen is aan de orde als andere kwetsbare natuurwaarden dreigen te verdwijnen, zoals weidevogels en hamsters. Voorwaarde is dat het beheer en de inrichting van een natuurgebied op orde zijn. Vijf wilde diersoorten zijn in Nederland vrij bejaagbaar: konijn, haas, fazant, wilde eend en houtduif. In onze gebieden wordt niet op deze dieren gejaagd.

Op politiek gebied was 2015 een belangrijk jaar; er zijn diverse natuurwetten aangenomen. Wapenfeit is het opnemen van een extra artikel in de Natuurbeschermingswet waardoor kwetsbare landschappen beter worden beschermd.

Natuurmonumenten wil een spreekbuis zijn voor mensen die zich zorgen maken over hun landschap. Voor al diegenen die natuur aan het hart gaat. In 2016 willen we nog beter duidelijk en kenbaar maken dat we open staan voor initiatieven vanuit de bevolking. Natuur is immers van ons allemaal. Natuur bescherm je samen.

Natuurmonumenten is een organisatie die impact wil hebben. Wij willen meer natuur in Nederland. We willen een netwerk van aaneengesloten natuurgebieden realiseren. We willen dat de biodiversiteit weer toeneemt. We willen dat de landbouw daaraan een serieuze bijdrage gaat leveren. We willen ook dat mensen zich steeds meer eigenaar voelen van de natuur en dat de politiek bij al haar keuzes de natuur sterker maakt.

In die ambities krijgen we steun van een brede achterban. De steun voor het beschermen van de natuur in Nederland is onverminderd groot. In 2016 kregen we in ons werk steun van 719.800 leden en donateurs, evenveel als het jaar ervoor. Daarnaast verwelkomden wij enkele honderden nieuwe vrijwilligers (in totaal zijn er nu 8.256). Een groeiend aantal mensen komt in beweging voor het landschap; ze verzetten zich tegen aantastingen, maken plannen voor herstel en voeren die plannen uit. Ruim 10.000 collectanten gingen deur aan deur in de dorpen en steden; hun inzet bracht ruim 710.000 euro op, een stijging van meer dan twintig procent ten opzichte van 2015. Wij zagen bovendien het aantal kinderen dat zich aansloot bij het jeugdprogramma OERRR toenemen tot 203.600. Op Facebook kan Natuurmonumenten inmiddels rekenen op een totaal van 440.000 fans. Op Twitter volgen in totaal 160.000 mensen onze organisatie en onze boswachters.

En ook dankzij steun van vele stichtingen en fondsen, zoals het Prins Bernhard Cultuurfonds, Stichting Zabawas, Stichting Tabernaleporis, Adessium en de TBI Fundatie, hebben wij in 2016 diverse projecten kunnen realiseren.

In oktober kwamen meer dan 11.000 kinderen uit heel Nederland af op de ING Wilde Buiten Dagen. Samen maakten we onder meer het grootste openlucht natuurmuseum van Nederland. En leidden onze boswachters van Natuurmonumenten de kinderen op tot Boswachter van OERRR.

Op 5 en 6 november vonden onze jaarlijkse boomplantdagen plaats. De Ramenberg bij Loenen op de Veluwe was in 2016 de laatste keer de locatie. Sinds 2010 is hier een nieuw bos van 13 hectare met 25.000 bomen geplant. Duizenden hebben in de jaren ook hun eigen boom zelf geplant; in oktober kwamen zevenduizend mensen naar Loenen. Ze hadden zelf een boom gekocht of een boom cadeau gekregen. In het nieuwe bos zijn uitsluitend inheemse loofbomen geplant, zoals eiken, lindes, berken, haagbeuken en meidoorns. De boomplantdagen worden mede mogelijk gemaakt door onze partners Landal GreenParks en Greenchoice.

Op woensdag 11 mei 2016 presenteerde de VARA samen met Natuurmonumenten de Nationale Natuur Quiz 2016. Een liveshow op NPO1, waarin Sophie Hilbrand en Chris Zegers Nederlanders testten op hun kennis van de natuur. Er keken in totaal meer dan een miljoen mensen. Het programma werd door de kijkers goed gewaardeerd met een 7,5.

Naast de jaarlijkse bijdrage van 13,5 miljoen euro kregen we, samen met andere organisaties, ook 1,9 miljoen euro van de Nationale Postcode Loterij voor het project Natuur Toegankelijk voor Iedereen. Dankzij deze extra bijdrage maken we met Revalidatiefonds, Fonds Verstandelijk Gehandicapten, de Nederlandse Stichting Gehandicapte Kind en Kenniscentrum Groen & Handicap de natuur toegankelijker voor mensen met een beperking. Zeker ook noemenswaardig is de aanleg van de Marker Wadden, waar we met name dankzij het Droomfonds van de Postcode Loterij voortvarend mee aan de slag konden gaan.

Met Weleda werken we samen aan de versterking van bloemrijke natuur in Nederland en beschermen we ruim 100.000 vierkante meter bloemrijke natuur. In 2016 maakten we met Weleda het Bloemrijk Wandelrouteboekje met vijf wandelroutes door deze bloemrijke gebieden, zodat iedereen van deze prachtige gebieden kan genieten.

Met Landal GreenParks betrekken we gasten actief bij de natuur en verrijken we de natuur in Nederland onder het motto ‘Ontdek wat groen kan doen’.

De ‘Kerstboom voor één piek’-actie van IKEA is ook in 2016 weer gehouden. Het leverde een schenking op van 85.000 euro. Het geld wordt besteed aan 13 lokale natuurprojecten door heel Nederland, gelegen in de omgeving van de IKEA-vestigingen.

Met onze partner Natuurbegraven Nederland onderzoeken we in verschillende regio’s locaties voor een natuurbegraafplaats. We kijken per locatie of we de natuur kunnen verbeteren en versterken dankzij natuurbegraven. Met natuurbegraafplaatsen voorzien we in een groeiende behoefte van mensen die zich verbonden voelen met de natuur. De inkomsten die hiermee verkregen worden, zijn een belangrijke bijdrage voor ons werk.

In 2016 willen we ons ook richten op doelgroepen voor wie het niet vanzelfsprekend is de natuur op te zoeken of voor wie het moeilijk kan zijn de natuur in te gaan.

Dat geldt bijvoorbeeld voor mensen van buitenlandse komaf en zogeheten ‘sociaal zwakkeren’. Het initiatief van het Haags Gemeentemuseum om in het kader van de tentoonstelling ‘Holland op z’n mooist’ Hagenaars uit Vogelaar-wijken op een andere manier kennis te laten maken met het Hollandse landschap door te varen op de Nieuwkoopse Plassen, hebben we daarom graag ondersteund.

Natuurmonumenten is steeds meer een echte burgerbeweging: een vereniging van mensen met hart voor de natuur die meedoen, meedenken en meepraten. Ook in 2016 zijn er grote stappen gezet in dit proces.

Een van de mooiste voorbeelden van de groeiende betrokkenheid van burgers is de campagne ‘Bescherm de kust’. In korte tijd ondertekenden ruim 108.000 leden en niet-leden een online petitie voor een open en onbebouwde kust. ‘Bescherm de kust’ is een initiatief van Natuurmonumenten en vijf andere natuur- en milieuorganisaties.

Om de burgers en maatschappelijke organisaties meer gelegenheid te geven hun bezorgdheid te uiten en vooral ook uit te nodigen met ideeën voor een betere kustbescherming te komen, werden in de kuststreek (Katwijk, Neeltje Jans, Camperduin) drie streekconferenties georganiseerd. Onze taak bestond uit het organiseren en het faciliteren in de uitvoering van ideeën; de agenda stellen niet wij, maar de deelnemers op. Veel goede nieuwe ideeën werden uitgewisseld. Dankzij de campagne staat kustbescherming op de politieke agenda.

In 2016 werden in totaal zes streekconferenties gehouden; in Norg, Vorden, Tilburg en drie aan de kust. Aanleiding was de ene keer dat we beter willen weten welke wensen de omwonenden hebben, de andere keer een duidelijk issue. In Tilburg ging het om de wirwar aan planologische claims voor het gebied waarin onder meer de Loonse en Drunense duinen liggen; in de Graafschap spelen plannen voor een megastal aan de rand van landgoed Hackfort.

Rotterdam had een absolute primeur met een kinderstreekconferentie. Honderden kinderen maakten op een mooie, onbevangen manier duidelijk wat hun dromen voor de stad van de toekomst zijn.

Ook aan de uitbreiding van het aantal communities (inmiddels meer dan veertig) is af te lezen hoe groot de stappen richting burgerbeweging zijn. In deze communities dragen betrokken burgers hun eigen ideeën voor een gebied aan en helpen veelal ook met de verwezenlijking ervan. Zo denken de dorpsbewoners van Kimswerd (Fr.) mee over de toekomst van een populierenbos, kwam in het Dwingelderveld (Dr.) een aantal leden van een wielerclub met plannen voor een nieuwe MTB-route en is er rond de Empese en Tondense Heide (Gld) een app-groep ontstaan om mensen te betrekken bij het gebied.

Communities en streekconferenties maken meer dan duidelijk dat er bij de burgers veel en goede ideeën leven, dat ze graag mee willen denken en helpen om ons land groener, schoner en leefbaarder te maken. We werken graag met hen samen. Samen beschermen we de natuur. Daarom ook is er in 2016 een werkgroep gestart die zich buigt over de vraag hoe burgerinitiatieven verder gestimuleerd kunnen worden.

In Norg hielden we de eerste streekconferentie over het landschap, in dit geval over het Norger Esdorpenlandschap. 150 mensen namen deel aan de bijeenkomst. Bij streekbewoners blijken vaak heel goede ideeën voor behoud van het landschap leven. Ze steken bovendien graag zelf de handen uit de mouwen. Natuurmonumenten biedt hieraan graag ruimte. Komend jaar staan meer streekconferenties op het programma.

In 2015 hebben we onderzocht wat mensen buiten willen doen en daar – voor zover de natuur het toestaat – ons activiteitenprogramma verder op afgestemd. De website is verbeterd, zodat het makkelijker is om activiteiten te vinden en te boeken.